Emoties. We worden allemaal geboren met een bepaalde hoeveelheid emotionele intelligentie, maar in tegenstelling tot IQ – dat tijdens het leven niet veel verandert – kan EQ worden geleerd. En dat is geweldig nieuws! Het betekent dat we de emotionele intelligentie van onze kinderen (evenals dat van onszelf) kunnen versterken. En wel op vijf eenvoudige, maar krachtige manieren.
Weet jij wat de grootste voorspeller is van kinderen die het goed doen op school, gezonde relaties hebben, een leidersrol innemen op hun werkplek, en zelfs meer geld verdienen?
We zullen je een hint geven. Het is niet IQ….
Het is EQ! (ook wel bekend als emotionele intelligentie).
Emotionele intelligentie is het vermogen van een persoon om zijn emoties te begrijpen, uit te drukken en te beheersen. Maar ook om empathie te kunnen voelen voor andere mensen.
Macht aan de ouders
In het huidige onderwijssysteem wordt zoveel aandacht besteed aan opdoen en uitbreiden van kennis, dat er maar weinig aandacht overblijft voor de emotionele intelligentie. Dit lijkt ons voor kinderen verre van ideaal, omdat onderzoek van Dr. Goleman heeft uitgewezen dat iemands EQ een twee keer zo grote voorspeller van succes is als IQ.
Hoewel er (gelukkig!) scholen zijn die een methode hebben voor sociaal-emotionele ontwikkeling, zijn veel experts op dit gebied het erover eens dat dit nog steeds niet genoeg is. Daarom moeten wij als ouders de verantwoordelijkheid nemen om onze kinderen te onderwijzen en de methoden in het onderwijssysteem die het EQ van onze kinderen opbouwen, te ondersteunen.
Ben je op zoek naar manieren om het EQ van je kind te versterken? Lees dan verder! We delen vijf manieren met je die je zullen helpen om emotioneel intelligente kinderen op te voeden.
Vijf manieren om emotioneel intelligente kinderen op te voeden
- Praat over emoties + emotie-wiel (gratis download): help kinderen met het ontwikkelen van een woordenschat om hun emoties te kunnen beschrijven. Met voorzichtige begeleiding kunnen ze leren om uitdagende of ongemakkelijke gevoelens te verdragen. En hoe bepaalde emoties kunnen worden herkend als een aanwijzing om een probleem op te lossen.
- Laat kinderen keuzes en fouten maken: hierdoor kunnen ze veerkracht opbouwen, leren om bepaalde emoties te verdragen en ontdekken dat iets proberen en ‘falen’ oké is. Geef ze de keuze als de gevolgen niet te groot zijn en laat ze fouten maken wanneer er een les is die kan worden geleerd.
- Biedt mogelijkheden aan voor zelfreflectie: dit helpt kinderen bij het ontwikkelen van zelfbewustzijn. Wanneer ze nadenken over een gebeurtenis, keuze of gedrag, kunnen ze erachter komen wat ze goed hebben gedaan en wat ze de volgende keer anders willen doen. Tip: Vertellis KIDS!
- Oefen empathie: in tegenstelling tot IQ kan EQ (en dus empathie) groeien. Je kunt emotionele groei op verschillende manieren bevorderen. Lees verder voor een aantal leuke boekentips!
- Speel! Door ongestructureerd spelen met andere kinderen en speelgoed, leren kinderen belangrijke vaardigheden voor het leven.
BONUSTIP… wees een rolmodel! versterk je eigen emotionele intelligentie terwijl je een rolmodel bent voor je kind.
1. Praat over emoties
Om onze emoties op een gezonde manier te begrijpen, te beheersen en uit te drukken, moeten we ons er eerst bewust van zijn. Dit wordt ook wel emotioneel bewustzijn genoemd.
Bij kinderen begint dit met het ontwikkelen van een woordenschat om hun emoties te beschrijven. Wanneer je kind een heftige emotie uit, vraag hem dan om te beschrijven wat hij voelt en, indien dat lukt, de emotie te benoemen. Lukt dit niet? Vraag je kind dan om de emotie te tekenen. Vergeet niet om dit ook met positieve emoties te doen.
Je kunt ook foto’s of plaatjes gebruiken om je kind te helpen bij het benoemen van zijn emoties. Ik ben persoonlijk fan van het ‘emotie-wiel’, waarmee je kind kan wijzen op een zelf getekende emotie waarin hij zichzelf het meest herkent.
Klik hier om het wiel te downloaden en uit te printen. Er zijn drie versies; kies degene die het beste past bij de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van je kind.
Aangezien het om een Engelstalige versie gaat kan je het volgende doen: vervang de Engelse woorden voor de Nederlandse woorden (blij, boos, bezorgd, trots, verdrietig, spannend, opgewonden, verrast, bang) of teken zelf een emotie-wiel en laat je kind de emoties tekenen.
Met voorzichtige begeleiding van ouders en andere volwassenen, kunnen kinderen leren om uitdagende of ongemakkelijke gevoelens te verdragen. En hoe ze bepaalde emoties kunnen herkennen als een aanwijzing om een probleem op te lossen. Maar dat niet alleen: ook zijn kinderen in staat om te leren dat ze emoties kunnen ervaren zonder hierop te hoeven reageren (voorbeeld: boos zijn op Pim omdat hij speelgoed heeft afgepakt betekent niet dat hij Pim mag slaan).
Als ouder is het belangrijk om jezelf eraan te herinneren dat je de emoties van je kind niet ziet als ongemak of als iets om te onderdrukken. Het afkeuren van de emotionele ervaring van je kind verhinderd hem niet om die gevoelens te hebben. Ze komen gewoon op andere manieren naar buiten (bijvoorbeeld in de vorm van nachtmerries, fysieke uitingen of moeilijk verstaanbaar gedrag op school). Dit is de reden waarom sociale stereotypen als “jongens huilen niet” zo gevaarlijk zijn! Als jongens (en mannen) worden beschaamd vanwege het uiten van een natuurlijke menselijke emotie, dan zal dit op andere (niet positieve) manieren worden uitgedrukt.
Het accepteren van de emoties van je kind (wat niet betekent dat je bepaalde gedragingen hoeft te accepteren) helpt je kind te begrijpen dat hij zich niet hoeft te schamen of bang hoeft te zijn voor emoties. Het is een normale, menselijke ervaring die – met oefening – kan worden beheerst.
2. Laat kinderen keuzes en fouten maken
Een ander belangrijk onderdeel van EQ is het gevoel dat je controle hebt over hoe het met je gaat en begrijpen hoe jouw acties anderen beïnvloeden.
Voor kinderen betekent dit dat ze de kans krijgen om keuzes en fouten te maken wanneer de gevolgen niet groot zijn. Waarom is dit belangrijk? Wanneer kinderen beslissingen nemen (die soms tot ‘fouten’ leiden), kunnen ze:
- leren om de impact van hun acties te zien
- leren om uitdagende emoties, zoals boosheid en frustratie, te verdragen
- veerkracht opbouwen
- een groei-mindset ontwikkelen
- ontdekken dat iets proberen en ‘falen’ oké is.
Betekent dit dat je je kind moet laten doen wat hij wil, terwijl je achterover leunt en kijkt hoe het mis gaat? Absoluut niet! Geef ze de keuze als de gevolgen niet te groot zijn en laat ze fouten maken wanneer er een les is die kan worden geleerd.
Dit geeft je ook de mogelijkheid om je kind te helpen bij het leren van probleemoplossende vaardigheden en verantwoordelijke besluitvorming. Praat met je kind over de gevolgen van zijn gedrag en help hem om passende manieren te vinden om een probleem op te lossen of om te gaan met een uitdagende situatie.
3. Biedt mogelijkheden aan voor zelfreflectie
Zelfreflectie is populair geworden onder volwassenen… maar wist je dat het net zo krachtig is voor kinderen?
Zelfreflectie (op kindniveau) helpt kinderen bij het ontwikkelen van zelfbewustzijn. Wanneer ze nadenken over een gebeurtenis, keuze of gedrag, kunnen ze erachter komen wat ze goed hebben gedaan en wat ze de volgende keer anders willen doen. Dit helpt kinderen hun sterke punten te leren kennen, terwijl ze zich ook bewust zijn van de dingen die ze nog lastig vinden.
Door regelmatig zelfreflectie oefeningen te doen, kunnen kinderen:
- bijhouden wat ze doen (op school, thuis, met vriendjes en vriendinnetjes) en uitzoeken wat wel en niet werkt;
- doelen maken en volgen (eventueel met wat hulp van een volwassene);
- ontdekken waar ze blij van worden;
- leren wat ze doen als ze gestrest of overstuur zijn;
- gezonde gewoontes ontwikkelen.
Als je op zoek bent naar een manier om je kind kennis te laten maken met zelfreflectie, bekijk dan Vertellis KIDS. Dit mindfulness-dagboekje voor kinderen is gevuld met leuke en zinvolle vragen, verhaaltjes en opdrachten. Het laat ze nadenken over wat er speelt in hun leven, terwijl de band tussen ouder en kind wordt versterkt.
4. Oefen empathie
Kinderen zijn van nature op zichzelf gericht en daarom is het goed om zowel thuis als op school (het oefenen met) empathie te stimuleren. Dit begint bij het leren kennen van zichzelf om vervolgens de stap naar de ander te kunnen zetten.
De Japanse Meester Kanamori heeft dit maar al te goed begrepen! Hij wordt geprezen om de manier waarop hij omgaat met zijn leerlingen uit groep 6. Wat er zo bijzonder is aan zijn manier van lesgeven? Hij leert de kinderen om van het leven te genieten. Maar dat niet alleen: hij leert de kinderen over empathie. Het tonen van empathie aan zichzelf én anderen.
In de klas schrijven de kinderen in hun dagboek over wat ze voelen, waarna ze dit met elkaar delen. Dit heeft voor een bijzondere verbinding tussen de leerlingen gezorgd.
Je kunt op verschillende manieren met je kind empathie verkennen en oefenen. Denk aan praten over hoe andere mensen zich kunnen voelen en waarom. Je kunt dit overal doen, en zowel mensen gebruiken die je kind kent als compleet vreemden. Stel vragen als: “Hoe denk je dat Pim zich voelt nu je zijn speelgoed hebt afgepakt?” of “Hoe zou je je voelen als kinderen je zouden uitlachen op het schoolplein?”
Je kunt empathie ook verkennen met boeken. Lees samen de verhalen en stel je kind vragen als: “Wat denk je dat dat personage voelt?” Of “Wat hadden ze beter kunnen doen?”
5. Speel!
Kinderen leren belangrijke emotionele- en sociale vaardigheden door ongestructureerd spelen. Dr. Amanda Gummer, een expert op het gebied van spel- en kinderontwikkeling, adviseert om kinderen voldoende gelegenheid te geven met verschillende kinderen en speelgoed te spelen. Door deze interacties leren kinderen belangrijke vaardigheden voor het leven, zoals: sorry leren zeggen, compromissen sluiten, anderen vertrouwen, en relaties aangaan en onderhouden.
Belangrijk: we hebben het over fysiek (niet digitaal) spelen met andere kinderen. Dit is cruciaal voor kinderen!
BONUS TIP… Wees een rolmodel
Kinderen kunnen gedrag leren door simpelweg anderen te observeren. Als ouders is het daarom belangrijk dat we ons bewust zijn van ons eigen EQ. We kunnen onze gevoelens met onze kinderen bespreken, onze eigen emotionele reacties beheersen, praten over mensen waarvoor we empathie hebben, gericht spelen met onze kinderen (leg je telefoon dan wel even aan de kant!), en ons eigen zelfreflectie-moment hebben.
Kortom, versterk je eigen emotionele intelligentie terwijl je een rolmodel bent voor je kind! Win-win!
Start vroeg, maar liever laat dan nooit
Het opbouwen van emotionele intelligentie bij kinderen als ze jong zijn, leidt tot meer succes met betrekking tot het hebben van gezonde relaties, het omgaan met tegenslagen en het maken van goede keuzes als tieners en later als volwassenen.
Maar hoe oud je kinderen ook zijn; praten over emotionele intelligentie is belangrijk. Zoals we eerder al schreven: emotionele intelligentie kan groeien en zich ontwikkelen gedurende ons leven, dus het is nooit te laat (of te vroeg!) om over gevoelens te praten.
